Vrijheid in een gesloten wereld

Ik heb het mij vaak afgevraagd. Wat is vrij zijn en wanneer ben je (op)gesloten? Zowel op persoonlijk vlak als in onze moderne samenleving en nu helemaal in het corona tijdperk, nu onze wereld toch wat meer gesloten lijkt te zijn. Ook in tijden van verkiezingen barsten de discussies los. Wat voor de een klinkt als vrijheid, lijkt een belemmering te zijn voor de ander.

De een wil vrij zijn van een lockdown en voelt zich opgesloten. De ander wil een deel van zijn vrijheid inleveren om mensen met een slechtere gezondheid zoveel mogelijk bewegingsvrijheid te geven.

De een wil vrijheid voor bijzonder onderwijs, de ander is bang dat hij daardoor wordt uitgesloten.

De een wil de vrijheid om een kinderfeest te vieren, de ander wil vrijheid om niet gediscrimineerd te worden.

De een wil vrijheid van meningsuiting en daarmee alles kunnen zeggen, de ander wil vrijheid om Godslastering in de wet vast te leggen.

De een wil vrijheid om abortus te kunnen plegen, de ander vind dat de vrijheid van het ongeboren kind beschermd moet worden.

De een wil de vrijheid om het huwelijk te zien als een voorgeschreven verbond tussen man en vrouw, de ander wil de vrijheid om iemand van hetzelfde geslacht te trouwen.

Wat is opgesloten zijn en wat is vrijheid. Wanneer ben je zelf vrij en hoe kunnen wij samen zo vrij mogelijk leven? Ik heb niet de indruk dat dit blog een antwoord geeft op deze complexe vraag, maar ik zal een kleine poging wagen, een aanzet, wetende dat ik hier waarschijnlijk de rest van mijn leven over mag gaan nadenken.

#ECHTE VRIJHEID

In 2019 verbleef ik in een hostel in Boston. Daar sprak ik met een jongen over Amerika en de staat waar het in verkeerde. Drie jaar Trump hadden sporen achtergelaten. Wij spraken over de angsten die veel mensen hadden. Wij hadden het over het dichtgooien van grenzen, het weren van moslims uit diverse landen, de ondubbelzinnige retoriek en over de angst dat mensen met een ander gedachtegoed onderdeel zouden worden van de Westerse samenleving. Hij zei: “Ik geloof dat wanneer mensen echte vrijheid proeven, ze niet meer anders willen. Uiteindelijk zullen ze pal voor dezelfde waarden gaan staan als ons. Dat is wat vrijheid met mensen doet. Tenminste, dat wil ik geloven.” Ik herken dat geloof, dat wil ik ook. Toch twijfel ik soms een beetje, ik besef dat vrijheid erg fragiel is en ook besef ik dat vrijheid voor de een, een beperking kan zijn voor de ander. We zien het in de democratieën van de wereld, wij zien het in ons eigen land, wij zien het in onze relaties en gezinnen, wij zien het in onze eigen ziel. Vrijheid is niet vanzelfsprekend. Het is een fragiel concept.

# VRIJHEID IN HET GEDRANG

Als vrijheid onder druk komt te staan, dan komen er meestal akelige eigenschappen in ons naar boven. Angst, boosheid, aanvallen, controle en uitsluiting. Wij gaan mensen vertellen wat ze vooral wel of niet moeten doen of vinden. De angst om vrijheid kwijt te raken en daarom het maar stevig vast te houden. En hoe meer wij onze eigen wereld barricaderen, hoe meer wij opgesloten zitten in ons eigen hoekje. Wij verliezen onze vrijheid. Angst heeft het vermogen om van vrijheid een abstractie te maken. Een verharding van het verworven goed, waarvan empathie geen onderdeel meer kan zijn. Een ding weet ik zeker. Vrijheid en angst staan recht tegenover elkaar. Vrijheid is niet passief, maar actief, niet als wapen of privilege, maar om uit te nodigen. Uit te nodigen tot verbinding, uit te nodigen tot begrip, uit te nodigen om te spreken en te luisteren, het verplaatsen in de ander en voor de dialoog. Vrijheid zou zo aantrekkelijk moeten zijn dat het de ander ontwapent. Echte vrijheid kan je niet opsluiten. Echte vrijheid is te groot voor een hokje. Echte vrijheid beperkt zich niet tot huidskleur, ideologie, geslacht, vereniging of partij. Echte vrijheid kan je niet angstvallig beschermen of proberen uit de weg te ruimen. Echte vrijheid leeft.

Echte vrijheid leeft, zelfs in een gesloten wereld.